مطالعات فرهنگی و رسانه ایران
این تارنما به آخرین مباحث حوزه مطالعات فرهنگی و رسانه ایران با چشم انداز ارتباطی می پردازد.مطالعات فرهنگی و رسانه ایران
این تارنما به آخرین مباحث حوزه مطالعات فرهنگی و رسانه ایران با چشم انداز ارتباطی می پردازد.دلالت چیست؟
«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- دکتر علی اصغر سلطانی، در کلاس نشانه شناسی بحث دلالت یا Signification را بر اساس کتاب مارسل دانسی مطرح کرد.
نشانه شناسان به دنبال پاسخ به چیستی، چگونگی، چرایی معنا هستند. فرآیندی که در ذهن اتفاق می افتد و ما معنا را به صورت نشانه متصل می کنیم.
پیش از همه باید بگوییم که معنا چیست؟
آدگون و ریچاردز (1923) در اثرشان معنای معنا؛ 23 معنا را برای واژه «معنا دادن» (To Mean) در انگلیسی پیدا کردند. در فارسی، معنا در موارد زیر به کار می رود:
معنای «کاریز» چیست؟= مفهوم
قرمز به معنای توقف است= نشان دهنده
آیا زندگی معنایی دارد؟= هدف
نگاه پر معنایی به من کرد- نوعی نگاه
از نگاه انسانگرایان= رویکرد
در حقیقت مشکل این است که برای تعریف یک چیز به ناچار وارد یک چرخه یا دور می شویم زیرا برای ارائه معنای یک واژه از واژه های دیگر استفاده می کنیم.
معنا چیزی است که هرکسی فهمی شهودی از آن دارد اما در عمل کسی نمی تواند آن را توضیح دهد.
معنا و دلالت تقریبا یکی هستند که در ذهن اتفاق می افتد.
دلالت=X و X=Y
دو نوع دلالت داریم. یکی دلالت صریح است و دیگری دلالت ضمنی است که به معنای Denotation و Conotation می باشند.
برای مثال: خانه همان مکانی برای زندگی است. اما معنای ضمنی آن یعنی رنگ، اندازه و ... معانی که از آن دور می شوند. خانه ملت، کارخانه، خانه هنرمندان و ... معانی ضمنی آن است.
اسگود سوچی و تاننجام (1957) در کتاب سنجش معنا، راه جالبی را برای بیرون کشیدن معنای ضمنی یک مفهوم که افتراق معنایی (Semantic Differential) نامیده می شود ابداع کرد.
تحقیقات بر این اساس نشان می دهد که در جوامع مختلف، برداشت های متفاوتی وجود دارد و اگر کل جامعه ایران را بررسی کنیم، الگوهای فرهنگی مشخصی وجود دارد. با این روش می شود دلالت ضمنی بدست آورد.
معرفی فیلم نام گل سرخ
«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- فیلم نام گل سرخ، اثری از امبرتو اکو، زبانشناس ایتالیایی است که این فیلم نشانه شناسی را وارد فرهنگ عامه کرد.
در ادامه معرفی این فیلم را مطالعه می کنیم:
نام گل سرخ (به آلمانی: Der Name der Rose) فیلمی آلمانی-فرانسوی-ایتالیایی به کارگردانی ژان ژاک آنو و محصول سال ۱۹۸۶ است.
خلاصهٔ داستان فیلم
«ویلیام» (کانری)، کشیش تیزهوش انگلیسی، به‌همراه «آدسو» (اسلیتر)، شاگرد جوانش، برای شرکت در مباحثه‌ای الهی دربارهٔ عیسی مسیح، به صومعه‌ای در شمال ایتالیا می‌روند. راهب بزرگ صومعه آنان را از مرگ مرموز یکی از کتابداران کتابخانه آگاه می‌کند، و وقتی فردای آن روز جسد راهب دیگری که مترجم یونانی بوده در کتابخانهٔ صومعه پیدا می‌شود، «ویلیام» و «آدسو» برای یافتن علت مرگ آنان به بخش کتاب‌های خطیِ کتابخانه راه می‌یابند...
ویژگی‌های فیلم‌نامه
در اقتباس آنو از رمان پُرآوازهٔ اومبرتو اِکو، نویسنده و نشانه‌شناس ایتالیایی، وفاداری کامل به متن داستان حفظ شده‌است. ماجرا در اوایل سدهٔ چهاردهم میلادی اتفاق می‌افتد و کانری به‌عنوان «شرلوک هولمز» قرون وسطایی، به کشف حقیقت دست می‌یابد. او، که خود زمانی از مفتشان مذهبی بوده، وقتی در می‌یابد کتاب بوطیقای ارسطو را برای جلوگیری از انتشار دانش آن به دیگران، آلوده به سم می‌کنند، ازطریق نشانه‌ها و معناها ــ درست مثل اکو ــ به تحقیقات خود ادامه می‌دهد. آنو معتقد است که فیلم او تجربه‌ای از نوع باستان‌شناسی، و نه نشانه‌شناسی است. اما در مجموع، فضای پُررمزوراز فیلم، که شباهت آن را به آثار رومن پولانسکی نزدیک می‌کند، و توان آنو در انتقال وفادارانهٔ روح روایت اکو، نام گل سرخ را قابل توجه می‌سازد.
تاریخ نشانه شناسی بعد از سوسور
«مطالعات فرهنگی و رسانه ایران»- بعد از سوسور نشانه شناسی بسیار جدی دنبال شد و بنابراین می توانیم در این یادداشت به طور خلاصه مروری بر این دوره داشته باشیم.
فردیناندو سوسور (1913-1857) زبانشناس سوئیسی که از اصطلاح سیمیولوژی استفاده کرد به قیاس سوسیولوژی، سایکولوژی و غیره.
بعد از وی چارلز سندرس پرس (1839-1914) فیلسوف امریکایی که تحت تاثیر اندیشه های لاک از اصطلاح سمیوتیک استفاده کرد که بیشتر تداعی های فلسفی دارد.
در واقع واژه Seismology اروپایی و واژه Semiotics سنت امریکایی را نشان می دهد.
سوسور از اصطلاح همزمانی و درزمانی برای تفکیک قائل شدن میان دو نشانه شناسی استفاده کرد.
نشانه شناسی همزمانی به بررسی شکل و معنای نشانه در یک زمان خاص می پردازد.
نشانه شناسی درزمانی به بررسی تحول شکل و معنای نشانه در طی گذشت زمان می پردازد.به عبارت دیگر: اگر همزمان در یک زبان یک واژه را در ارتباط با سایر واژگان بررسی کنیم به روش همزمانی عمل کرده‌ایم و اگر به تبارشناسی آن واژه بپردازیم روش درزمانی را برگزیده‌ایم.
پرسونا در یونان باستان
1. ماسکی که بازیگران می پوشند.
2. شخصیت بازیگر
3. شخصیت انسان به طور کلی
(نکته ای که در میان توسط دکتر سلطانی فر مطرح شد این بود که کالیگرافی یا خط خوانی یک تخصص است که می توانید آن را در نشانه شناسی دنبال کنید.)
پرس جامع ترین گونه شفاهی نشانه ها را ارائه کرد و آنها را به 66 گونه تقسیم کرد. یکی از این نوع نشانه ها، نشانه های کیفی یا Qualitative هستند که نشانه هایی را شامل می شوند که به کیفیت اشاره دارند.
مانند صفات (رنگ، اندازه، نشانه و ...) در ارتباطات کلامی و هارمونی و نواها (موسیقی) یا رنگ ها (نقاشی) را شامل می شوند.
در قرن بیستم چند چهره کلیدی هستند که اندیشه های پرس و سوسور را ادامه دادند و باعث گسترش نشانه شناسی شدند:
1. چارلز موریس (1979-1901)
2. رومن یاکوبسن (1896- 1982)
3. رولان بارت (1918-1980)
4. اجیرداس گریماس (1917-1992)
5. توماس شیبوک (سوبک) (1920-2001)
6. امبرتو اکو (1932-0000)
چارلز موریس که بود؟
این نشانه شناس امریکایی روش شناسی را به سه دسته تقسیم کرده است:
1. نحو (Syntactics): مطالعه روابط میان نشانه ها و معانی اصلی آنها
2. معنا شناسی (Semantics): مطالعه روابط میان نشانه ها و معانی اصلی آنها.
3. کاربرد شناسی (Pragmatics): مطالعه میان نشانه ها و کاربرد نشانه ها.
رومن یاکوبسن که بود؟
این نشانه شناس امریکایی (متولد روسیه) مفهوم نشانه های برانگیخته (Motivated Signs) را معرفی کرد. نشانه های بر انگیخته نشاندهنده تمایل ما برای بازنمایی جهان به واسطه شبیه سازی است.
در واقع رابطه میان مصداق و دال است و مصداق صورت دال را بر می انگیزد. بازنمایی تلاشی برای شبیه سازی جهان است.
این اصطلاح را سوسور و پرس هم به کار برده اند. در حقیقت، هرچه دال بیشتر توسط مدلول مقید شده باشد، آن نشانه برانگیخته تر است. نشانه های تصویر گونه/ شمایلی شدیدا برانگیخته هستند و ...
پرس سه نوع نشانه را معرفی می کند:
1. نشانه های نمادین (Symbolic): مانند درخت
2. نشانه های نمایه ای (Indexical): مانند تصویری از درخت
3. نشانه های تصویر گونه (Iconic): مانند نقشی از درخت
درجه برانگیختگی از یک به صد است.
رولان بارت کیست؟
نشانه شناس فرانسوی است که از قدرت تحلیل های نشانه شناسی بهره گرفت تا نشان دهد که چگونه نشانه شناسی را به مطالعات فرهنگی معرفی کند.
الجیرداس گریماس کیست؟
نشانه شناس فرانسوی که مبدع بخش جدیدی از نشانه شناسی به نام روایت شناسی بود. از نظر او، روایت شناسی مطالعه این است که دریابیم چگونه انسان ها در فرهنگ های مختلف روایت ها (اسطوره ها، داستان ها و ...) ی مشابهی را ابداع می کنند. و اینکه چرا شخصیت ها، طرح ها، و درون مایه های این روایت ها تقریبا مشابه یکدیگرند.
او مفهوم مربع نشانه شناسی را مطرح کرد. و اعتقاد داشت که ما یک ساختار چهارگانه داریم که در مقابل یکدیگر مفاهیم را درک می کنیم.
فقیر در مقابل غیر فقیر و
سرمایه دار در مقابل غیر سرمایه دار
توماس شبوک کیست؟
شبوک از نشانه شناسی بهره گرفت تا نظام های علامتی حیوانات را مطالعه کند. او این شاخه را نشانه شناسی جانواری نام گذاشت. (کتاب کلیات نشانه شناسی را برای این موضوع بخوانید.)
امبرتو اکو کیست؟
این نشانه شناس ایتالیایی، در حوزه رابطه واقعیت و نشانه تحقیق می کند. به ویژه با رمان معروف خود به نام «گل سرخ» که به فیلم تبدیل شد نشانه شناسی را وارد فرهنگ عامه کرد.